Η παρουσία του αλατιού σε δεκάδες χρήσεις της καθημερινότητας, οικιακές και βιομηχανικές, ενίσχυσε τη πολιτιστική του σημασία του ανά τους αιώνες, από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Ο βασιλιάς των αρτυμάτων, το πολύτιμο αλάτι, έχει διαδραματίσει εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του ανθρώπινου πολιτισμού. Το αλάτι είναι απαραίτητο για τη ζωή ανθρώπων και ζώων και η πρώτη και ίσως πιο ουσιώδης συνεισφορά του στον ανθρώπινο πολιτισμό σχετίζεται με τη χρήση του στη συντήρηση τροφίμων. Χάρη στη συντήρηση τροφίμων με αλάτι μειώθηκε η εξάρτηση του ανθρώπου από τις εποχικές τροφές και ενισχύθηκε η δυνατότητα μετακίνησής του.
Η ιστορική σημασία του αλατιού
Εξαιτίας του ότι ήταν δυσεύρετο ή δύσκολο να εξαχθεί σε πολλές περιοχές, το αλάτι απέκτησε διαχρονικά την έννοια του πολύτιμου αγαθού και χρησιμοποιήθηκε ως νόμισμα και σύμβολο πλούτου και δύναμης σε διάφορους πολιτισμούς, όπως στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και τις ελληνικές πόλεις - κράτη. Σε πολιτισμούς της Αφρικής, αλλά και της αρχαίας Ελλάδας, δούλοι ανταλλάσσονταν με αλάτι, ενώ σε ασιατικές χώρες αντάλλασσαν το βάρος του αλατιού με χρυσό. Στην αρχαία Ρώμη οι στρατιώτες πληρώνονταν μέρος του μισθού τους με αλάτι. Κάπως έτσι προέκυψε και η φράση «δεν άξιζε το αλάτι του». Πολλοί πόλεμοι ξεκίνησαν με αφορμή τον έλεγχο και την εκμετάλλευση κοιτασμάτων αλατιού ή λόγω της επιβολής δυσβάσταχτων φόρων σε αυτό, όπως ο φόρος Gabelle στη Γαλλία. Η ανάγκη μεταφοράς του αλατιού δημιούργησε τους λεγόμενους δρόμους του αλατιού, όπως η διασημη Via Salaria στη Ρώμη αλλά και κατ’ επέκταση πόλεις κατά μήκος αυτών των δρόμων.
Η συμβολική σημασία του αλατιού
Το αλάτι, αποτέλεσε και αποτελεί σύμβολο αγνότητας, ιερότητας, ευλογίας και φιλοξενίας σε διάφορους πολιτισμούς. Έτσι, χρησιμοποιήθηκε σε θρησκευτικές και πολιτιστικές πρακτικές, όπως σε τελετές προσφοράς αλατιού και τελετουργίες εξαγνισμού. Στη Βουδιστική παράδοση, το αλάτι θεωρείται σύμβολο σοφίας και γνώσης, ενώ στην Ινδουιστική παράδοση, το αλάτι είναι ένα από τα πέντε βασικά στοιχεία της φύσης, μαζί με τη γη, το νερό, τη φωτιά και τον αέρα. Στην Αφρική, είναι ένα σύμβολο της ζωής και της αφθονίας και στην Ελλάδα αποτελεί σύμβολο φιλίας και αλληλεγγύης. Φράσεις όπως «φάγαμε ψωμί και αλάτι» και «κι αν είπαμε κάτι παραπάνω, νερό κι αλάτι» εδράζονται σε αυτούς τους συμβολισμούς. Στη Μεσόγειο, το δώρο ενός μπουκαλιού αλατιού στους νεόνυμφους συμβολίζει την ευχή για μια ζωή γεμάτη νοστιμιά και ευημερία. Αλλά και στη Ρωσία, το αλάτι χρησιμοποιείται ως ένα μέρος της παραδοσιακής τελετουργίας του γάμου.
Επιπλέον στην Ελλάδα αλλά και σε περιοχές της Αφρικής, της Ιαπωνίας και της Καραϊβικής το αλάτι θεωρείται ότι διώχνει τα κακά πνεύματα. Για παράδειγμα οι παλαιστές Σούμο ρίχνουν αλάτι στο ρινγκ για να απομακρύνουν τα κακά πνεύματα. Για τον ίδιο λόγο στα παλιά ιαπωνικά θέατρα, πασπάλιζαν αλάτι στη σκηνή πριν από κάθε παράσταση.
Το αλάτι στον σύγχρονο πολιτισμό
Από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα το αλάτι έχει χρησιμοποιηθεί στην τέχνη, τη λογοτεχνία και τη μουσική για να μεταφέρει συμβολικά νοήματα. Καλλιτέχνες έχουν δημιουργήσει εξαιρετικά γλυπτά και διακοσμητικά αντικείμενα χρησιμοποιώντας το αλάτι είτε ως υλικό είτε ως πηγή έμπνευσης. Επιπλέον το αλάτι έχει αποτελέσει έμπνευση για βιβλία, ταινίες, πίνακες ζωγραφικής και ποίηση. Έντονη είναι και η παρουσία του στη σύγχρονη τέχνη με τη μορφή καλλιτεχνικών εγκαταστάσεων με βάση το αλάτι.
Τέλος σήμερα το αλάτι χρησιμοποιείται για θεραπεία και ευεξία. Η αλατοθεραπεία είναι μια σύγχρονη θεραπεία σπα που βασίζεται στις αρχαίες θεραπευτικές και χαλαρωτικές ιδιότητες του αλατιού.
Η διαρκής επίδραση του αλατιού στον ανθρώπινο πολιτισμό αποδεικνύει ότι το αλάτι έχει έρθει για να μείνει. Μέσω των αιώνων, έχει διαμορφώσει τις παραδόσεις, την τέχνη, την οικονομία και την ιστορία μας, δείχνοντας ότι η πολιτιστική σημασία του αλατιού είναι πολύ βαθύτερη από την επιφανειακή του χρήση και τις πρακτικές εφαρμογές του. Η κατανόηση της πολιτιστικής σημασίας καθημερινών αντικειμένων και υλικών όπως το αλάτι είναι σημαντική για την ενίσχυση της πολιτιστικής κληρονομιάς αλλά και την εξέλιξη νέων χρήσεων του. Εξάλλου ποιος μπορεί να ζήσει χωρίς αλάτι;