Το αλάτι είναι απαραίτητο στοιχείο για τη ζωή στη γη και άρρηκτα συνδεδεμένο με τον άνθρωπο από τους προϊστορικούς χρόνους. Η σημασία του αλατιού στην ανθρώπινη ιστορία και τον πολιτισμό, διαφαίνεται από την εκτεταμένη παρουσία του στη διατροφή, στη συντήρηση των τροφίμων, στο εμπόριο, στις διάφορες θρησκευτικές δοξασίες, καθώς και στη χρήση του για τη παραγωγή ποικίλων βιομηχανικών προϊόντων που επηρεάζουν τη ζωή μας καθημερινά μέχρι και σήμερα.
Η βιολογική Σημασία του Αλατιού
Αλάτι και άνθρωπος
Το αλάτι, λόγω της αυξημένης ποσότητας του σε νάτριο, είναι απαραίτητο για την επιβίωση και την ευζωία του ανθρώπου. Συμβάλλει στην ισορροπία των ηλεκτρολυτών στο σώμα, στην καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος, στη μεταδοση των ηλεκτρικών ερεθισμάτων στον εγκέφαλο, στη μυϊκή σύσπαση, στην έκκριση γαστρικών υγρών και κατ’ επέκταση στην πέψη. Η κατανάλωσή του βέβαια πρέπει να γίνεται με μέτρο, καθώς η υπερκατανάλωση αλατιού συνδέεται με μια σειρά αρνητικών επιπτώσεων και ασθενειών, όπως η κατακράτηση υγρών, η αυξημένη αρτηριακή πίεση, οι καρδιοπάθειες και η οστεοπόρωση. Η διεθνής οδηγία προτρέπει σε κατανάλωση 2γρ. νατρίου ημερησίως ανά ενήλικα. Ωστόσο, σε πολλές χώρες η κατανάλωση είναι πολύ μεγαλύτερη. Αυτή συνήθως εξαρτάται από τις πολιτισμικές και οικονομικές συνθήκες, τη γεωγραφική ζώνη και το κλίμα.
Αλάτι και ζώα
Το αλάτι είναι εξίσου σημαντικό για την επιβίωση και την ευζωία των ζώων. Εξαιτίας της θαλάσσιας καταγωγής όλων των ζωικών οργανισμών, το αλάτι είναι βασικό συστατικό στο σώμα των ζώων και απαραίτητο για μια σειρά λειτουργιών.
Το αλάτι συμβάλλει στην ισορροπία των ηλεκτρολυτών στο σώμα των ζώων και κατ’ επέκταση στην πρόληψη ανεπιθύμητων παθήσεων, όπως η υπονατριαιμία και άλλα νοσήματα που σχετίζονται με την ανισορροπία των ηλεκτρολυτών. Ανάλογα το είδος και μέγεθος του ζώου, απαιτούνται διαφορετικές ποσότητες αλατιού στη διατροφή. Παραδείγματος χάρη τα αιγοπρόβατα λόγω την υψηλής κατανάλωσης νερού μέσω της τροφής τους, χρειάζονται αρκετό αλάτι. Αντίστοιχα οι αγελάδες χρειάζονται πολύ μεγαλύτερη ποσότητα σε σχέση με τα άλογα. Τα ζώα λοιπόν ενστικτωδώς αναζητούν το αλάτι, κάτι που παλαιότερα βοηθούσε και στον εντοπισμό περιοχών με αποθέματα αλατιού. Σήμερα τα φυτοφάγα ζώα παραγωγής λαμβάνουν και συμπληρώματα διατροφής που περιέχουν αλάτι - τις λεγόμενες πλάκες λείξεως.
Το αλάτι στη διατροφή και τη μαγειρική
Ποιος μπορεί να ζήσει χωρίς αλάτι; Το αλάτι είναι ο βασιλιάς των αρτυμάτων. Επιτυγχάνει την ενίσχυση και αντιστάθμιση των γεύσεων αναδεικνύοντας και ισορροπώντας όλα τα υπόλοιπα συστατικά. Χρησιμοποιείται στην συντήρηση τροφίμων, στα αλίπαστα, στην παραγωγή γαλακτοκομικών & προϊόντων τουρσί τα οποία είναι πλούσια σε προβιοτικά και είναι απαραίτητο σε μικρή ποσότητα ακόμη και στα γλυκά. Μάλιστα οι σύγχρονες τάσεις της γαστρονομίας έχουν βάλει στη ζωή μας ιδιαίτερα αλάτια από πηγές σε όλο τον κόσμο.
Η οικολογική αξία και η περιβαλλοντική επίδραση του αλατιού
Ο ρόλος του αλατιού στα οικοσυστήματα
Το αλάτι παίζει έναν σημαντικό ρόλο στα οικοσυστήματα, ιδιαίτερα σε θαλάσσια και παράκτια περιβάλλοντα. Στις αλυκές αναπτύσσονται υδροβιότοποι όπου ζουν υδρόβιοι (φυτοπλαγκτόν και φύκη) και χερσαίοι (αλοφυτική και ημιαλοφυτική βλάστηση) οργανισμοί σε αρμονία με έντομα, ψάρια και πουλιά. Επιπλέον, η ήπια αλοπηγική δραστηριότητα και η απουσία σημαντικών θηρευτών επιτρέπει τη φιλοξενία και αναπαραγωγή πολλών ειδών πουλιών.
Η επίδραση της εξόρυξης και επεξεργασίας αλατιού στο φυσικό περιβάλλον.
Η προμήθεια αλατιού μπορεί να έχει επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον, ιδίως όταν δεν γίνεται σωστή διαχείριση. Η εξόρυξη και η επεξεργασία αλατιού ανάλογα με τη μέθοδο που χρησιμοποιείται μπορεί να απαιτεί εκτεταμένη χρήση νερού και ενέργειας και να προκαλεί διάφορες αρνητικές επιπτώσεις στα τοπία και στα οικοσυστήματα. Συνήθως, η εκμετάλλευση αλατιού από αλυκές είναι λιγότερο επεμβατική και πιο φιλική προς το περιβάλλον. Αυτό οφείλεται στην χαμηλότερη ενεργειακή κατανάλωση, την ελάχιστη χρήση βαρέων μηχανημάτων και την απουσία χημικών διεργασιών. Επιπλέον, η διαδικασία στις αλυκές επιτρέπει την αποκατάσταση των αλυκών και τη συνέχιση της χρήσης τους για παραγωγή αλατιού χωρίς σημαντικές μόνιμες βλάβες στο περιβάλλον.
Βιωσιμότητα
Για όλους τους παραπάνω λόγους η ανάγκη για βιωσιμότητα και μείωση της περιβαλλοντικής επίπτωσης της αλατιού είναι περισσότερο από υπαρκτή. Κάποιες πρακτικές που μπορούν να συμβάλλουν στη βιωσιμότητα και αειφορία είναι η ανακύκλωση του νερού, η υπεύθυνη (βιώσιμη) εξόρυξη, η χρήση τεχνολογιών για την ακριβή τοποθέτηση των αλατοπηγών, η αξιοποίηση των αλυκών σε σχέση με τα αλατωρυχεία, η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η αιολική, και η ανάκτηση αξιοποιήσιμων υλικών που προκύπτουν, όπως το μαγνήσιο.
Το αλάτι αποτελεί έναν πόρο ζωτικής σημασίας για τον άνθρωπο και το περιβάλλον, τον οποίο αξίζει να κατανοήσουμε και να διαφυλάξουμε. Για να παραμείνει λοιπόν το αλάτι πηγή ζωής για εμάς και για τις επόμενες γενιές ας το καταναλώσουμε υπεύθυνα κι ας συμβάλλουμε στη βιωσιμότητά του με τις βέλτιστες πρακτικές.